GESCHIEDENIS
Het klassieke marionettentheater
Voor de ontstaansgeschiedenis van de bijzondere theatervorm van het ‘klassieke marionettentheater’ gaan we heel ver terug in de tijd: de klassieke oudheid. Door de eeuwen zochten kunstenaars naar een universele vorm van theater, waarin verschillende kunsten op een ideale wijze samenkomen. Een inspiratiebron was het Griekse theater, waarbij beweging, kostuum, retoriek, muziek, dans en declamatie met elkaar versmolten en elkaar versterkten.
Rond 1600 hield ook de componist Claudio Monteverdi zich hiermee bezig. Zo ontstond een nieuw theatergenre: de opera.
Het allereerste begin..
Marionettenopera's
In de 18e eeuw, de tijd van Mozart en Haydn, was opera een zeer geliefd genre. In Midden-Europa ontstond het idee voor een nieuwe vorm van opera, waarbij men zocht naar de ‘ideale acteurs’. Operazangers hadden dan wel een mooie stem maar konden niet altijd goed acteren en hadden vaak een potsierlijk postuur. Houten acteurs namen hun plaats op het podium in, en de zangers werden voor het toneel geplaatst. Het “klassieke marionettentheater”, een typisch Europese vorm van marionettentheater waarin muziek en marionetten samen gaan, was geboren.
Joseph Haydn schreef rond 1770 zelfs speciale marionettenopera’s (oa Philemon und Baucis) voor het hoftheater van Prins Nicolaus Esterházy in Oostenrijk-Hongarije. Keizerin Maria Theresia noemde de marionetten van Esterházy de grootste acteurs van mijn generatie.
Reconstructie marionettenopera van Haydn aan het Hof van Esterházy
Nieuwe ontwikkelingen
In de 19e eeuw floreerde het marionettentheater, vooral in Midden-Europa en Italië. Eind 19e eeuw werd in Milaan het theater Carlo Colla e Figli opgericht, en aan het begin van de 20e eeuw het Salzburger Marionettentheater. Beide theaters bleven in handen van dezelfde families en geven nog altijd voorstellingen over de hele wereld. In het Mozartjaar (2006) presenteerden zowel Colla e Figli, het Salzburger Marionettentheater en het Amsterdams Marionetten Theater een drietal Mozartopera’s op het Festival Mozart delle Marionette in Milaan.
Een belangrijke pionier op het gebied van het poppentheater was Richard Teschner (Wenen, 1920). Tot dan toe werden poppen vooral als miniatuur-acteurs beschouwd, maar Teschner ontdekte de specifieke, eigen waarde van de pop. De figuur creëerde een droomwereld waaraan de toeschouwer zich kon spiegelen. Teschner beschouwde poppen als ‘allegorieën van het menselijk bestaan’. De droom, de illusie, is vaak sterker dan de realiteit.
Rond dezelfde tijd gaf ook Paul Brann met zijn Münchner Künstler het marionettentheater een nieuwe impuls. Hij zag het poppentheater als een Gesamtkunstwerk, waarin beeldende kunst, muziek en beweging een ideale eenheid vormden.-
Richard Teschner, "Die Künstlerlegende"
Amsterdams Marionetten Theater
Hendrik Bonneur, oprichter van het Amsterdams Marionetten Theater, raakte in de jaren vijftig in de ban van het Salzburger Marionettentheater en ging als 15-jarige in Salzburg bij Professor Aicher in de leer. Dertig jaar later, in 1985, richtte hij – na een carrière als klinisch psycholoog en operaregisseur – in Amsterdam zijn eigen marionettentheater op.
Daarbij koos hij zijn eigen artistieke koers: voor het Amsterdams Marionetten Theater is marionettentheater geen ‘opera-in-het-klein’ maar een unieke, zeer specifieke vorm van muziektheater.
Voor het AMT is de kracht van de marionet vooral de naiviteit. Een marionet heeft geen ego en is zich niet bewust van zichzelf. Hij kan een personage daardoor zuiverder overbrengen dan een acteur en geeft alle ruimte aan de verbeeldingskracht van de toeschouwer.
De acteurs van het Amsterdams Marionetten Theater
Repertoire
Het Amsterdams Marionetten Theater kiest bewust voor werken die de poëtische intimiteit van het marionettentheater nodig hebben om over het voetlicht te komen. Ontroering en humor, fantasie en poëzie gaan in het marionettentheater hand in hand. Marionetten bewegen zich met een natuurlijk gemak in een naïef repertoire: komedies waar iedereen graag om lacht, maar die ook weemoedig stemmen omdat ze ongewild onthullen wat mínder komisch is in ons bestaan. ‘Het Luchtkasteel’ (‘Le 66!’), een naïeve eenakter van Offenbach, is een voorbeeld uit het repertoire van Het Amsterdams Marionetten Theater waarin het archaïsche, het elementaire voorop staat.
"Het Luchtkasteel" - Jacques Offenbach
Een authentieke klank
Omdat muziek zo’n essentiële rol vervult, wordt grote zorg besteed aan de muzikale aspecten van de voorstelling. De opera’s / muziektheater uit het repertoire van het Amsterdams Marionetten Theater worden speciaal bewerkt voor het marionettentheater. De musici waarmee wordt samengewerkt zijn meestal afkomstig uit de wereld van de authentieke uitvoeringspraktijk. Muzikale leiding: Vaughan Schlepp. Traverso (houten fluit) en klavecimbel of pianoforte zorgen voor muziek die naadloos aansluit bij de intimiteit van het marionettentheater. Ook de stemmen van de zangers passen in dit palet. Met de musici en zangers wordt een eigen opname ‘op maat’ gemaakt, voor de voorstellingen in het eigen theater in Amsterdam.
Deze intensieve samenwerking met zangers en musici is voor een marionettentheater uniek in Europa.
Opname 'De Wijde Wereld - op reis met Schubert' o.l.v. Vaughan Schlepp